افغان نجونې د ۶۲۰ ورځو راهیسې په کورونو کې بندبانې دي خو ولې؟
خبریال وېبپاڼه: په افغانستان کې له شپږم ټولګي څخه پورته د نجونو د ښوونځیو له تړل کېدو شاوخوا ۲۱ میاشتې تېرېږي.
په دې موده کې طالبانو په وار وار د دغو ښوونځيو د پرانستلو ژمنه کړې ده.
دې ډلې په دې وروستیو کې اعلان وکړ چې د نجونو لپاره د منځنیو ښوونځیو او لیسو د بیا پرانستلو لپاره شرایط مناسب نه دي.
طالبانو د نجونو د ښوونځیو د تړلو لاملونه د حجاب نه مراعت، کلتوري ستونزې او په نصاب کې بدلونونه بللي دي؛ خو د هېواد اوسېدونکي د طالبانو دغه کار له مذهبي او فرهنګي ارزښتونو سره په ټکر کې ګڼي.
اعتراض کوونکې ښځې وايي، طالبان د نجونو د ښوونځیو تړل د نړیوالې ټولنې د فشار لپاره د یوې وسیلې په توګه کاروي.
په دې وروستیو کې د بشري حقونو په برخه کې د ملګرو ملتونو ځانګړي استازي هم ویلي چې له ښځو باید د سیاسي موخو او بحثونو د وسیلې په توګه کار وانخیستل شي.
له بلې خوا یو شمېر مدني فعالان د طالبانو له نصاب سره سم تدریس د بنسټپالنې د پیاوړتیا او د افراطیت د ودې لامل بولي.
تر دې وړاندې خبریال وېبپاڼې داسې معلومات ترلاسه کړي وو چې د طالبانو مشر د نجونو د ښوونځیو دروازې د تل لپاره تړلي دي.
د ۱۴ سوه کال د اسد په ۲۴مه د جمهوریت له سقوط وروسته، طالبانو اعلان وکړ چې د نجونو ښوونځي تر امر ثاني پورې تړلي دي.
اوس چې له دې امر ثاني ۶۲۰ ورځې تېرې شوې، نجونې لا هم د ښوونځیو د بیا پرانیستلو په لټه کې دي.
دې ډلې په پیل کې وویل چې دوی به د “افغانستان له شرعي او دودیزو قوانینو” سره سم د ښځینه زده کوونکو او ښوونکو د جامو په اړه د پرېکړې له مخې د نجونو ښوونځي بېرته پرانیزي.
خو له دې دریځ وروسته دوی اعلان وکړ چې نجونې به تر هغه وخته په کورونو کې پاتې شي چې نصاب بدل شوی نه وي.
طالبانو په خپله وروستۍ پرېکړه کې د نجونو د ښوونځیو تړل یوه کلتوري ستونزه وبلله چې د هېوادوالو له توند غبرګون سره مخ شوه.
طالبان د نجونو د تړلو ښوونځیو لاملونه څه یادوي؟
طالبانو د نجونو پر مخ د منځنیو او لېسو د دروازو په تړلو سره د نجونو پر مخ د نجونو د زده کوونکو جامې، نصاب او کلتوري ستونزې د ښوونځیو او پوهنتونونو د تړلو اصلي لاملونه وبلل.
خو دغه لاملونه د هېوادوالو له سخت او پراخ مخالفت سره مخ شوي دي.
هېوادوال د طالبانو له خوا اعلان شوي لاریونونه د هېواد له دیني او کلتوري ارزښتونو سره په ټکر کې ګڼي.
دوی وايي، چې د نجونو د ښوونځیو د بندولو لپاره هېڅ دلیل نشته.
د خلکو په وینا، طالبان د پوهنې له حق څخه د یوې وسیلې په توګه کار اخلي، څو پر نړیوالې ټولنې فشار راوړي.
د ښوونځیو بندول او اجباري ودونو ته وده ورکول
یو شمېر نجونې چې د طالبانو د بندیزونو له امله د زده کړو له حق څخه بې برخې شوې، د بې وزلۍ، سختیو او دودیزو ستونزو له امله د کم عمرۍ جبري ودونو ته اړې شوې دي.
له بلې خوا هغه نجونې چې له زده کړو پاتې شوې وايي، چې په کور کې اوسېدل، وزګارتيا او اوږده انتظار دوی ته ذهني او رواني ستونزې پيدا کړي دي.
د دوی په وینا، په کور کې د اوږدې مودې بندي کولو له امله ډیری نجونې د مرګ په اړه فکر کوي.
په تېرو دوو کلونو کې څو تنو زده کوونکو په کور کې د پرله پسې پاتې کېدو له امله د رواني ستونزو له امله ځان وژنه کړې ده.
د هغو نجونو شمېر چې له زده کړو بې برخې دي او په زور له کم عمره ودونو سره مخ دي، کمې نه دي؛ خو اکثريت د ناامنه ژوند او امنيتي وضعيت له امله په دې ډګر کې د خولې خلاصولو ته زړه نه ښه کوي او لکه څنګه چې وايي، غواړي د ژوند دروند بار په اوږو بار کړي او په زړونو د صبر ډبره کېږدي.
طالبانو په تېرو ٢١ مياشتو کې د نجونو د ښوونځيو په خلاصولو کې ونډه نه ده اخيستې، بلکې په ټولنه کې يې له ښځو او نجونو څخه د تعليم او تربيې حق اخيستى دى.
اوس مهال نجونې تر شپږم ټولګي پورې په ښوونځيو کې د زده کړې حق لري او له دې پورته ټول په کور کې نظربند دي.
دغې ډلې د ښځو د زده کړې له حق څخه د محرومولو ترڅنګ، د کار، پارکونو ته د تګ راتګ او په ټولنه کې د ګډون حق هم ترې اخیستی دی.
له پراخو کورنیو او نړیوالو فشارونو سره سره، طالبان د خپلو ممنوع الخروج حکمونو په عملي کولو کې پاتې راغلي دي.
په دې ترڅ کې د ښځو او نجونو، د بشري حقونو سازمانونو، مدني فعالانو او د هېواد ډېری اوسېدونکو په وار وار د نجونو د ښوونځیو د تړلو پر ضد احتجاجونه کړي دي؛ خو طالبان بيا وايي، چې د شرايطو په پوره کېدو سره به د ښوونځيو دروازې پرانيزي.
په دې وروستیو کې په پنجشیر ولایت کې د دې ډلې د پوهنې وزیر ویلي، چې د ښوونځیو د بیا پرانیستلو لپاره شرایط لا هم مناسب نه دي.
هغه زياته کړه، د ښوونځيو د پرانستلو وروستۍ پرېکړه به ديني عالمانو ته راجع کېږي، څو د اسلامي ارزښتونو په رڼا کې تصميم ونيول شي.
په افغانستان کې د ملګرو ملتونو د مرستندویه پلاوي دفتر (یوناما) په خپل نوي راپور کې د ښځو پر وړاندې د طالبانو د بندیزونو پر دوام نیوکه کړې ده.
په دې راپور کې راغلي چې د طالبانو تبعیضي او غیر قانوني کړنې لا نه دي بندې شوي.