افغانستان کې د نجونو د ښوونځیو تړل او اغیزې

خبریال وېبپاڼه: په افغانستان کې د طالبانو له واک ته رسیدو وروسته، د نجونو لپاره د ښوونځیو تړل یوه لویه ستونزه ده چې د ټولنې په پرمختګ او مسلکي ودې باندې ژورې اغیزې لري. دا بندیزونه نه یوازې د فردي پرمختګ مخه نیسي، بلکې په ټولنیز، اقتصادي او کلتوري پرمختګ کې هم لوی خنډونه جوړوي.

په دې لیکنه کې به موږ د ښوونځیو د تړلو اغیزې په تفصیل سره وڅیړو او د فارغېدو پروسې او مسلکي ودې باندې یې اغیزو ته هم اشاره وکړو.
د زده کړو بنسټیز حق او فردي وده
تعلیم د هر انسان بنسټیز حق دی. په ځانګړي ډول نجونې، چې د زده کړو له لارې کولی شي خپل ژوند بدل کړي او د ټولنې په پرمختګ کې مهم رول ولوبوي. تعلیم نه یوازې د فردي ودې لپاره مهم دی، بلکې د ټولنیز، اقتصادي او کلتوري پرمختګ لپاره هم حیاتي اهمیت لري.
د ځان پېژندنه او خپلواکۍ نشتوالی
زده کړې نجونو ته دا فرصت ورکوي چې خپل ځان وپېژني، خپل استعدادونه ومومي او په خپل ژوند کې خپلواک شي. د ښوونځیو تړل د دې فرصتونو مخه نیسي او نجونې په ټولنه کې د خپل رول د لوبولو له امکان څخه بې برخې کوي. دا حالت د نجونو د ژوند په هره برخه کې منفي اغیزې لري.
د فارغېدو پروسه او مسلکي وده
کله چې نجونې زده کړې وکړي، هغوی کولی شي په مختلفو مسلکي برخو کې فعاله ونډه ولري او د خپلې کورنۍ او ټولنې لپاره اقتصادي ګټه ورسوي. په ځانګړي ډول د ښځو په روغتیايي او تعلیمي برخو کې، ښځینه ډاکتران، نرسان او ښوونکې د ټولنې د پرمختګ لپاره حیاتي اهمیت لري. د ښوونځیو تړل د دې امکان له منځه وړي او نجونې له مسلکي فرصتونو بې برخې کوي.
د ښوونځیو تړل د نجونو د فارغېدو پروسې باندې مستقیم اغیز لري. ډېری نجونې نشي کولی چې ښوونځیو ته ولاړې شي او خپلې زده کړې بشپړې کړي. دا حالت د ښځینه مسلکي کسانو کمښت لامل کیږي او د ټولنې په مختلفو برخو کې لوی خنډونه جوړوي.
د مسلکي کسانو کمښت
په افغانستان کې د ښوونځیو تړل د ښځینه مسلکي کسانو کمښت لامل ګرځي. په ځانګړي ډول، د ښځینه ډاکترانو، نرسانو، ښوونکو او انجینرانو کمښت د ټولنې په روغتیا، تعلیم او تخنیکي پرمختګ کې لوی خنډ جوړوي. دا حالت د ښځو او ماشومانو روغتیايي حالت زیانمنوي او د تعلیمي پرمختګ مخه نیسي.
اقتصادي اغیزې
کله چې نجونې زده کړې وکړي، هغوی کولی شي په کار بازار کې فعاله ونډه ولري او د خپلې کورنۍ او ټولنې لپاره اقتصادي ګټه ورسوي. د ښوونځیو تړل د دې امکان له منځه وړي او نجونې له اقتصادي فرصتونو بې برخې کوي. دا حالت د ټولنې اقتصادي پرمختګ مخنیوی کوي.

بې وزلي او اقتصادي فشار
په افغانستان کې د نجونو لپاره د زده کړو نشتوالی بې وزلي او اقتصادي فشار زیاتوي. زده کړې نجونې کولی شي ښه دندې پیدا کړي او خپلې کورنۍ د بې وزلي له حالت څخه وباسي، خو د ښوونځیو تړل دا فرصتونه له منځه وړي او ټولنه په بې وزلي کې ډوبوي.
ټولنیز او کلتوري اغیزې
زده کړې نه یوازې د علم او پوهې لاسته راوړلو لپاره مهم دي، بلکې د ټولنیزو اړیکو د جوړولو لپاره هم حیاتي دي. نجونې چې له ښوونځیو لرې پاتې کیږي، د ټولنیزو اړیکو جوړولو فرصت له لاسه ورکوي. دا حالت د ټولنې په یوه لویه برخه کې د انزوا او یوازیتوب لامل کیږي.
د کلتوري محدودیتونو زیاتیدل
په افغانستان کې د نجونو لپاره د ښوونځیو تړل کلتوري محدودیتونه زیاتوي. کله چې نجونې له زده کړو بې برخې کیږي، هغوی د ټولنې له نورو برخو څخه هم لرې پاتې کیږي. دا حالت د نجونو د ژوند په مختلفو برخو کې ستونزې زیاتوي او د هغوی د ازادۍ او پرمختګ مخه نیسي.
د روغتیايي پوهاوي کمښت
زده کړې نجونې د روغتیايي اصولو او پوهاوي په برخه کې معلومات ترلاسه کوي. کله چې نجونې له زده کړو بې برخې کیږي، هغوی د روغتیايي اصولو په اړه لږ معلومات لري او د ناروغیو د مخنیوي لپاره کافي پوهه نه لري. دا حالت د ټولنې په روغتیايي وضعیت کې هم منفي اغیزې لري.
د کورنیو روغتیايي وضعیت
زده کړې نجونې کولی شي په خپلو کورنیو کې د روغتیايي اصولو پلي کولو کې مرسته وکړي. کله چې نجونې له زده کړو بې برخې کیږي، هغوی د خپلو کورنیو روغتیايي وضعیت ته هم زیان رسوي. دا حالت د ټولنې په اوږد مهال کې د روغتیايي ستونزو زیاتیدو لامل ګرځي.
د سولې په پروسو کې د ښځو ونډه
تعلیم شوې نجونې او ښځې د سولې په پروسو کې مهم رول لوبوي. کله چې ښځې زده کړې ولري، هغوی کولی شي د سولې پیغام خپور کړي او د اختلافاتو حل لپاره ګټور ګامونه پورته کړي. د ښوونځیو تړل د دې امکان له منځه وړي او د سولې پروسې کمزورې کوي.
په افغانستان کې د نجونو لپاره د ښوونځیو تړل یوه لویه تراژیدي ده چې د فردي، ټولنیز او ملي پرمختګ لپاره جدي اغیزې لري. د نجونو زده کړې بنسټیز حق دی چې باید هر وخت خوندي وي. که چیرې نجونې له زده کړو محرومې پاتې شي، ټولنه به له اقتصادي، ټولنیز او فرهنګي پرمختګ څخه بې برخې پاتې شي. دا ستونزه په ځانګړي ډول د ښځینه مسلکي کسانو په تولید کې لوی خنډونه جوړوي او د ټولنې په مختلفو برخو کې لوی زیانونه رامنځته کوي. د دې ستونزو د حل لپاره، د نړیوالې ټولنې، حکومت او محلي ټولنو هڅې اړینې دي ترڅو د زده کوونکو لپاره د زده کړو فرصتونه برابر شي او د ښځو په مسلکي ودې کې ګټور ګامونه پورته شي.
لیکنه: محمد الکوزی