ولور په پښتنو کې

کلتور د یوه ځانګړې او محدودې جغرافیې یوه لویه مفهومي شتمنۍ او هستي ده، چې له دې سره د یو قوم یا ملت ښکارندوي کوي، او کلتور د یو قوم دود دستور، موسیقي، سنتي عقیدې او لنډه دا چې د ټولنیز ژوندانه ټول کړه وړه ښه او بد په لمن کې لري. د پښتنو په کلتور کې ډیر څه لکه پښتني خویونه او عادات، پښتني دودونه او عنعنات او سربیره له دې پښتني قوانین، حقوقي تعاملات په کې پراته دي. په نړۍ کې هره ټولنه ځانته ځانګړي دودونه او رواجونه لري، همدا رنګه پښتانه هم د نړۍ نورو قومونو او ملتونو په څیر څان ته دود او دستور لري،  چې د هغې جملې یو یې ولور دی.

ولور هغو نغدو پیسو ته ویل کیږي چې د یوې پیغلې د مهر په نوم اخیستل کیږي، ځینې خلک ولور، وروار بولي یا دواړه یوه خبره ګڼي لکه د بیلګې په توګه دا ښځینه سندره:

ولور ته خو دې شنه پټي ګرویږي

وروار به دې په پړو معلومیږي

یا داسې :

ولور ته خو دې شنه پټي ګرویږي

پسول به دې به پړو معلومیږي

دنیا ته خو دې شنه پټي ګرویږي

وروار به دې په پړو معلومیږي

معنی دا چې ولور نغدو پیسو ته وایي، چې د زوم کورنۍ یې د پیغلې په مهر کې د هغې پلار یا ورور ته ورکوي. او وروار هغه ګانې او نورو هغو سامان یا وسایلو ته ویل کیږي چې پلار یا کورنۍ یې د خپلې لور لپاره اخلي. د پورتنیو ولسي سندرو څخه ښکاري چې وروار یا هغه وسایل چې د نجلۍ کورنۍ یې اخلي خورا مهم دي، تر اوسه پورې هم زموږه پښتنو کې دا رواج شته چې بیا په وروار باندې خورا زیات بحث روان وي چې څه یې راوړي او څه یې ندي راوړي، څه شی ښه دي څه شی بد دي. سره له دې بیا  ځینې وخت طعنې او کنایې هم شته وي. له ډیر پخوا نه تر اوسه پورې په جنوبي سیمو کې د ولور کچه لوړه پاتې شوې، او د ولور پوره کولو لپاره به هغه وخت خلکو خپلې مځکې ګروولې تر څو ولور پوره کړي.

سره له دې چې په اسلام کې د ولور په نوم څه نشته، هغه څه چې د یوې نجلۍ حق دی او باید ورکړل شي هغه مهر دی، او پیغمبر علېه السلام فرمایلي چې بهترینه نکاح هغه ده چې مهر یې کم وي. خو د یادونې وړ ده چې پښتانه هغه قوم دی چې د اسلامي قوانینو تر څنګ ځانته جلا قوانین لري، تر ځایه به دا هم سمه خبره وي چې کله کله تر بل هر قانون نه خپل قوانینو ته ژمن او پرې ولاړ دي. دا قوانین دوى ته تر بل هر څه نه معتبر او د ویاړ او فخر سبب هم ګرځیدلي، لکه څنګه مو چې مخکې وویل دې قوانینو کې د دوى د ژوند ټول کړه وړه ښه او بد شتون لري.

دا معلومه خبره ده چې د ولور ګټل ستونزمن کار او ډیر ولور اخیستل ناوړه خصلت دی، په کلیو او بانډو کې د کلیوالو اقتصادي حالت هم د مزې ندی. موږ څه ځوانان په دې تپیدلې جګړې کې له لاسه ورکړل او څه مو د ولور په مزدورۍ کې. په کار ده چې د دې پر وړاندې مبارزه او کار وشي، خو په یوه سنتي ټولنه کې یو په یو د هغوى کړنې غندل د هغوى ارزښتونو ته سپکاوى دی. موږ ته په کار ده تر څو په ګډه خپل ارزښتونه هم وژغورو، خو په ارزښتونو کې بیا له ډیرو ناوړو مخنیوی هم په کار دی.